Filmonderzoek in Poolse bioscopen

Filmonderzoek in Poolse bioscopen


DigiTraining Plus – New Technologies for the European Cinemas of the Future – vond plaats in Krakau en Warschau, Polen, van 28 augustus tot 1 september 2013. Het Italiaanse onderzoeksinstituut Mediasalles organiseerde de cursus voor de 10de keer en werd mede mogelijk gemaakt door het MEDIA programma van de Europese Unie en het Italiaanse ministerie van Cultuur. De cursus focust op nieuwe bioscooptechnologieën en biedt cursisten praktische handvatten en nieuwe inzichten voor de digitalisering van Europese bioscopen. Filmonderzoek reisde af naar Polen.

Door Jorien Scholtens
Er is veel veranderd sinds de start van de cursussen. In 2003 was digitalisering nog toekomstmuziek. Toch was toen al duidelijk dat de omschakeling onvermijdelijk zou zijn, en daar speelde Mediasalles goed op in door de cursus aan te bieden. Want digitalisering betekent veel vragen en onzekerheden en het delen van ervaringen binnen Europese context kan veel betekenen voor een soepele overgang. Momenteel is ongeveer 70% van alle Europese bioscoopzalen gedigitaliseerd. De grote verschillen tussen de digitale penetratiegraad per land maakt leren van best-practices mogelijk. Nederland is bijvoorbeeld sinds september 2012 100% digitaal, samen met Noorwegen en Luxemburg de enige landen waar dit tot nu toe is gelukt. Andere landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zijn ook hard onderweg (beide 94% van de zalen). Maar landen als Griekenland, Servië en Litouwen lopen schrikbarend achter (resp. 17%, 24% en 25% op 1 januari 2013). (Meer cijfers via Mediasalles: www.mediasalles.it/index.htm)

Elisabetta Brunella van Mediasalles presenteerde deze cijfers en maakte duidelijk dat de 30% nog te gaan vooral een challenge is for the small cinemas and independent sector. Multiplexen en bioscopen van grote ketens zijn over het algemeen al geheel digitaal, maar kleine single-screens hebben zonder externe steun geen mogelijkheden ook over te gaan op digitaal. En dit vormt een groot probleem aangezien de beschikbaarheid van 35mm prints aanzienlijk terugloopt en binnenkort zelfs geheel verdwijnt, zo meldt Michael Karagosian, directeur van MKPE Consulting (http://mkpereport.com/). Het sluiten van bioscopen is dan onvermijdelijk, wat een grote impact heeft op het culturele en ook economische leven van een stad of regio. Omdat inmiddels 70% van de Europese zalen digitaal is – en zelfs 83% van de zalen wereldwijd – lag de focus echter niet langer alleen op dit ‘digitaliseringprobleem’, maar ook op de toekomst. Digitaal, en wat nu? Onzekerheden en vragen lossen namelijk niet op once you’re digital. De filmbusiness verandert ingrijpend, nieuwe technieken blijven toestromen en nieuwe problemen ontstaan. Met dit verslag wordt een indruk gegeven van de besproken uitdagingen en visies.

Mike Vickers, bestuurslid van Mediasalles, opende de cursus met een introductie van de heropening van een bioscoop in het Schotse plaatsje Thurso, de meest noordelijke gelegen bioscoop van de UK. De opening van de – geheel digitale – bioscoop zorgde ervoor dat mensen uit de regio niet meer 180 km hoefden te reizen om een filmpje te pakken, zie ook: http://youtu.be/wa1cNRV80xE. Thurso Cinema bleek zeer succesvol en een mooi voorbeeld van wat digitalisering kan betekenen: filmpremières en andere content brengen naar afgelegen plaatsen. En ander succesverhaal werd op zaterdag gepresenteerd door Marta Materska-Samek, directeur van Fundacja Rozwoju Kina, in de bioscoop van Wadowice. Het Malopolska D-Cinemas Network is een samenwerkingsverband dat digitalisering mogelijk maakte in kleinere bioscopen in het zuiden van Polen. Door aanspraak te maken op regional development funds van de Europese Commissie kon een groot aantal door lokale overheden gesteunde filmtheaters gedigitaliseerd worden. Bezoekcijfers laten nu een sterke groei zien en nieuwe mogelijkheden voor educatieprogramma’s en het vertonen alternative content maken een impact op het culturele leven in deze kleinere Poolse plaatsjes.

Het Poolse Film Instituut biedt ook mogelijkheden voor steun aan filmtheaters om te digitaliseren, en houdt er interessante toelatingscriteria op na. Naast het minimum van 300 vertoningen per jaar, moet het filmtheater ook minstens 10 premières van Poolse films per jaar hebben en 25% van de vertoningen moet een Poolse film zijn. Het Poolse marktaandeel wat betreft bezoek is ondanks deze criteria 16,5% – vergelijkbaar met Nederland. Dit marktaandeel wordt echter wel behaald met slechts 27 titels, oftewel 9% van de titels, terwijl dit in Nederland 17% is. De tijd moet nog leren of deze criteria ook een impuls zullen geven aan het Poolse marktaandeel.

In het hypermoderne multiplex van Multikone, Polen’s grootste bioscoopconcern, in winkelcentrum Złoty Tarasy in Warschau, vertelt Goran Stojmenovik van Barco over de nieuwste technologische bioscoopsnufjes. High Frame Rates, laserprojectie, immersive of 3D sound en 4K komen voorbij, maar ook de helderheid van 3D vertoningen, en verhoogde beeldkwaliteit (zie ook : www.linkedin.com/company/barco). High Frame Rate technologie krijgt echter veel kritiek van de cursisten – het lijkt teveel op televisiekwaliteit – en ook 3D sound lijkt geen walhalla vanwege de grote investeringen, zo is de ervaring van Jan Petersen, CEO van Nordisk Film uit Denemarken. De vraag rijst dan ook of de toevoeging van dit soort upgrades aan je digitale bioscooptechniek een noodzaak is, of slechts een mogelijkheid. Is het beeld scherper, het geluid immersiever en de beleving intenser maken noodzakelijk om te kunnen blijven concurreren met de thuisbioscoop? Of valt het publiek de veranderingen niet eens op? Kunnen ze het onderscheid tussen 4K en 2K niet eens zien? – een interessant uitgangspunt voor een publieksonderzoek.

Michael Karagosian legt uit dat we ons momenteel bevinden in een late adopters market (zie de innovatietheorie van Everett Rogers). Digitale cinema is gemeengoed geworden en alleen bioscopen die moeite hadden met financiering schaffen nog digitale projectoren aan met bijbehorende soft- en hardware. Fabrikanten als Barco moeten daarom nieuwe producten aanbieden om continuïteit voor hun business te garanderen, ook aangedreven door experimenterende filmmakers als James Cameron en Peter Jackson. Karagosian zou liever zien dat fabrikanten zich richten op verbeteren van de efficiency, in plaats van op nieuwe technieken. Zo is standaardisering van de verschillende versies van digitale content (JPEG, MPEG, OC, MXF, etc.) nog een groot te ontginnen gebied. Hiervoor zouden de verschillende bedrijven in de content business meer moeten samenwerken, zoals ook is gedaan om tot de DCI-standaarden te komen.

In het multiplex Bonarka Cinema in Krakau wordt in de cabine duidelijk dat de bioscoopbusiness volledig is veranderd; de projectie wordt in de gaten gehouden door middel van een groot controlepaneel waarop alle 22 schermen te zien zijn. Van handwerk naar IT, en de aandacht richt zich vooral op upgrades en updates, zo constateert Jan Petersen. Maar het is niet alleen techniek wat de klok slaat. Tijdens de cursus wordt ook de vraag gesteld hoe programmering eruit ziet in het digitale tijdperk. Peter Bosma presenteert een pleidooi voor diversiteit en gelijke kansen voor alle ‘soorten’ bioscopen – van filmhuis tot multiplex. Petr Vitek van de Praagse bioscoop Kino Aero maakt zich sterk voor educatie voor jong en oud om bioscoopbezoekers in alle leeftijdsgroepen te (blijven) trekken. Jan Runge, CEO van de UNIC, de Europese bioscoopvereniging, waarschuwt dat Europese bioscopen samen moeten waken voor goede kwalitatieve films, zowel uit Europa zelf, als uit Hollywood. En vanuit Denemarken en Noorwegen wordt de ervaring gedeeld dat een directe invloed van digitalisering op programmering zich vooral uit in ruimte voor meer titels.

De cursus had ook groepswerk op het programma, waarbij samen gewerkt werd aan een positieve motto om de training mee af te sluiten. De conclusie was dat er vier key begrippen in de digitale bioscoopbusiness zijn: samenwerking, educatie, diversiteit en verspreiding. Waarbij belangrijk is dat veel verschillende content door iedereen en in alle bioscopen geconsumeerd kan blijven worden. En alvorens nog even goed bang gemaakt te worden met black screens door Mark Waldman, directeur European Customer Support van Dcinex – en allerhande praktische tips: stofzuig je cabine! leg er een Skype verbinding aan voor betere support! – sloot Ron Sterk af met de les to think digital. Je moet digitaal niet zien als een vertaling van het 35mm systeem, maar als een geheel nieuwe business.

Meer informatie over DigiTraining en het cursusprogramma is te vinden op de website van Mediasalles: www.mediasalles.it/training/training.htm. Stichting Filmonderzoek werkt momenteel aan een vervolgonderzoek op het onderzoek naar de digitalisering (zie het bericht: filmonderzoek.nl/digitale-cinema-in-nederland), waarin duidelijk wordt welke impact de digitalisering vooralsnog heeft op het filmaanbod in Nederland.